Pewne przekonania, wyznawane wartości oraz zachowania mają tendencję występowania razem w postaci swego rodzaju „wiązek”, które mogą być traktowane jako typy osobowości. Istnieją dwa systemy typów osobowości — inaczej mówiąc dwie typologie — specjalnie przydatne do uzyskiwania słownego dopasowania. Jeden z nich, tak zwane Enneagramy, jest bardzo intuicyjny i raczej typu pi razy oko. Niektórzy ludzie wpadają pomiędzy jego szufladki, jednak kiedy jesteś w stanie kogoś dopasować do konkretnego typu, wtedy jest to związek naprawdę mocny i głęboki. Drugi rekomendowany tu przez nas system jest raczej analityczny niż intuicyjny i choć wynikające z niego związki czy opisy nie zawsze dają równie istotną i użyteczną informację, co te wynikające z Enneagramów, łatwo jest za jego pomocą niemal każdego szybko i dokładnie dopasować.

Cztery temperamenty Keirseya i Myers-Briggs

Zaczniemy od systemu analitycznego. Można go uważać za aktualizację znanej od wieków greckiej koncepcji czterech temperamentów, jak również za ulepszenie i doprecyzowanie typologii typów ludzkich zaproponowanej przez Junga. David Keirsey i Marilyn Bates w swojej książce zatytułowanej „Please Understand Me” (Proszę, zrozum mnie!), zdecydowanie zasługującej na mniej denerwujący tytuł, przedstawili przepiękną syntezę typów zarysowaną wcześniej przez badaczkę o nazwisku Myers i jej córkę Briggs i wykorzystaną w ich szeroko stosowanym „Wskaźniku typów” Myers-Briggs (Myers-Briggs Type Indicator), będącym z kolei opracowaniem typologii Junga dość w istocie mglistej i fragmentarycznej.

Stosowane tu typy osobowości to: choleryczny, sangwiniczny, melancholiczny i flegmatyczny. Czyli dokładnie jak w klasycznym greckim systemie.

Szesnaście typów użytych w klasyfikacji Myers-Briggs, zaproponowanych przez Keirseya, daje się elegancko dopasować do czterech głównych typów, z których każdy ma cztery podtypy. Ned Herrmann stworzył podobny czwórkowy podział na podstawie własnych teorii na temat dominujących półkul mózgowych i stylu uczenia się.

Cztery typy osobowości

Zmysłowy/Oceniający
ZO (Keirsey/MB)
Konkretny Sekwencyjny (Herrmann)

Trzymający się twardo rzeczywistości, uporządkowany, odpowiedzialny, ostrożny. Bardziej skłonny do skrupulatnego i dokładnego wypełniania zobowiązań, z troską dbający o ich pozytywny wynik. Nie wykorzystuje swobody i aktywności dla niej samej czy też takich spraw jak odkrywanie samego siebie, komunikacja, kontrolowanie czy znajdowanie nowych rozwiązań. Zwraca uwagę na godność, tradycję, wspólnotę, własność, kwestię dobra i zła. Często przymierza teraźniejszość do standardów ustalonych w przeszłości. Keirsey i Bates zauważają, że ten typ osobowości jest motywowany przez odpowiedzialność, obowiązek, to, co się powinno i to, co należy. Łatwość chwytania wszelkich szczegółów. Swoje decyzje opiera na zdrowym rozsądku i obowiązujących przepisach. W sumie posiada cechy dobrego administratora, które dzieli z około trzydziestoma ośmioma procentami populacji.

Zmysłowy/Postrzegający
ZP (Keirsey/MB)
Konkretny Dowolny (Herrmann)

Kinetyczny, niesforny, skłonny do przygód, nastawiony hedonistycznie. Lubi robić różne rzeczy po to, by je robić. Aktywność i wrażenia zmysłowe są dlań ekscytujące i przyjemne, a zatem dobre. Buntowniczy, jednak tworzy więzi oparte na wspólnej aktywności i koleżeństwie. Impulsywny, nie przejmujący się przeszłością ani przyszłością. Lubi i jest dobry w sytuacjach wymagających szybkości, instynktownego działania i subtelności. Kieruje się skłonnościami i kaprysami. Lubi cieszyć się aktualną chwilą, często staje się uzależniony od adrenaliny. Usposobienie odpowiednie dla hazardzisty lub sportowca, które dzieli z około trzydziestoma ośmioma procentami populacji.

Intuicyjny/Czujący
IC (Keirsey/MB)
Abstrakcyjny Dowolny (Herrmann)

Ekspresyjny, humanista, esteta, przywiązujący wagę do emocjonalnej identyfikacji i autentyczności, gry fair play i harmonii całego swego otoczenia. Widzi sam siebie jako indywidualność, ale także w stosunku do innych w danym otoczeniu. Ma skłonność do identyfikowania się z cudzym cierpieniem i prób naprawiania niesprawiedliwości w otaczających systemach. Duża „inteligencja emocjonalna”, dobrze potrafi wyrażać emocje, ale wątpi w ich szczerość. Z zasady niezadowolony z relacji względem samego siebie oraz siebie z otoczeniem, stale sam siebie redefiniuje i poszukuje. Dobry w wyczuwaniu możliwości i znajdowaniu związków pomiędzy działaniami, a ich konsekwencjami. Bardziej zainteresowany wszelkimi ewentualnymi ubocznymi skutkami podejmowanych działań i ostatecznym ich sukcesem niż samymi działaniami, procedurami czy planami. Do konkretnych sytuacji odnosi się za pośrednic1twem metafor i analogii. Pragnie poczucia, że jego uczucia i indywidualność są rozumiane zarówno przez jego samego, jak i innych ludzi. Stara się rozwijać potencjał własny i innych ludzi. Usposobienie odpowiednie dla aktywisty, nauczyciela albo terapeuty. Dzielone przez być może dwanaście procent populacji.

Intuicyjny/Myśliciel
IM (Keirsey/MB)
Abstrakcyjny Sekwencyjny (Herrmann)

Logiczny, analityczny, skoncentrowany na własnym mistrzostwie oraz przewidywaniu i kontrolowaniu przyszłości. Zorientowany na przyszłość i sprawy obiektywne, mniej zorientowany w obowiązkach, radościach czy relacjach międzyludzkich. Najbardziej pragnie czuć się kompetentny, inteligentny i mieć wszystko pod kontrolą. Często emocjonalnie chłodny, lepszy w projektowaniu systemów lub dążeniu do odległych celów niż w zajmowaniu się emocjami własnymi lub innych. Dobry w zauważaniu i tworzeniu abstrakcyjnych struktur i planów. Myśli w kategoriach rozległych planów i programów. Usposobienie odpowiednie dla naukowca lub stratega, które dzieli z może dwunastoma procentami populacji.

Starając się dopasować do przedstawiciela typu — Zmysłowy, myśl i mów o szczegółach, starając się dopasować do przedstawiciela typu — Intuicyjny, myśl i mów o ogólnym obrazie.

Rozpoznawanie typu Czujący Oceniający/ Konkretny Sekwencyjny

Ludzie należący do typu CO są praktyczni, prozaiczni i obowiązkowi. Pragną przynależności i chcą brać we wszystkim udział, dlatego też często posiadają masę różnych nagród, pucharów, grawerowanych statuetek i zbiorowych fotografii, sugerujących członkostwo w jakiejś grupie i uznanie z jej strony. Noszone przez nich ubrania będą raczej rozsądne i odzwierciedlające społeczną pozycję ich właściciela niż „wyskokowe” i zwracające uwagę. Przedstawicielom tego typu osobowości często trudno przychodzi skarżenie się na nieodpowiedzialność innych, czego drugą stroną jest to, że wielką przyjemność sprawia im, gdy ktoś inny okaże się odpowiedzialny. „Dziwaczny” to dla typu CO słowo zdecydowanie pogardliwe. Tacy ludzie często wyrażają tęsknotę za tym, co było dawniej, całkiem zaś im nie imponuje to, co nowe albo inne. Wydają się często ponurymi i zmartwionymi, czasem z domieszką resentymentu. Często zachowują się w sposób „rodzicielski”, będąc gotowi zarówno do udzielenia nagany, jak i pomocy i wsparcia. Politycznie i społecznie często mają poglądy konserwatywne.

Rozpoznawanie typu Czujący Postrzegający/ Konkretny Dowolny

Typy CP pragną emocji, zabawy i aktywności. Mają skłonność do ubierania się w sposób sugerujący witalność, a nawet seksowność z użyciem jaskrawych kolorów, śmiałych stylów lub ostentacyjnej biżuterii… Albo też ubierają się pod kątem maksymalnej wygody. Zazwyczaj wyglądają na zadowolonych i energicznych, cieszących się życiem, czasem jednak są marudni, jakby ktoś lub coś nie pozwalało im korzystać z życia. Szybko stają się niespokojni i zaczynają wywoływać konflikty po prostu po to, by coś się działo. Mają w sobie niemal dziecinny entuzjazm i zachowują się tak, jakby wszyscy inni ludzie byli ich rodzeństwem tak samo spragnionym zabawy.

 

Rozpoznawanie typu Intuicyjny Czujący/ Abstrakcyjny Dowolny

Typy IC mają skłonność do dużej zazdrości o własną indywidualność i własne emocje, a także bardzo lubią o nich mówić. Często skarżą się, że ich uczucia nie są brane na serio, że nie są traktowani jako indywidualności albo że są niezrozumiani. Ubierają się i meblują swoje mieszkania przeważnie w taki sposób, który wyraża ich uczucia, ich własne poczucie piękna, obraz samego siebie jako istoty zainteresowanej jedynie głębiami człowieczej duszy. „Niezwykły” i „wyjątkowy” to w ich ustach zdecydowane komplementy. Często mówią o nowych sposobach, które wedle ich oczekiwań pozwolą im się rozwinąć. Dostrzegają też wielkie pokłady niewykorzystanych możliwości w innych ludziach, szczególnie w młodych lub w jakiś sposób krzywdzonych, z którymi to grupami się identyfikują. Politycznie i społecznie najczęściej są liberałami.

Rozpoznawanie typu Intuicyjny Myśliciel/ Abstrakcyjny Sekwencyjny

Typ IM ma skłonność do niezwykle żywego reagowania na wszelkie kwestie związane z władzą, wiedzą czy kontrolą. Często skarży się na brak kompetencji innych ludzi albo na to, że wysiłki ludzi zdolnych zostają zmarnowane przez niekompetencję i głupotę. Reprezentanci tego typu osobowości często są mało ekspresywni czy nawet zimni. Czują się nieswojo w stosunku do ludzkich emocji, wyrażając często pogardę dla „mętnego”, „nieprecyzyjnego”, „nielogicznego” myślenia, które postrzegają jako wroga postępu (reprezentowanego z kolei przez logikę i ich samych). Ubierają się albo bardzo trzeźwo i konwencjonalnie, czasem po prostu w stylu, który trzeba by określić jako „patrycjuszowski”, albo po prostu fatalnie. Z reguły nie identyfikują się z innymi ludźmi.

Powyższe opisy to oczywiście stereotypy czterech temperamentów w skrajnej ich postaci. Przy pewnej wprawie całkiem łatwo uda Ci się z grubsza dopasować większość ludzi do jednej z czterech podanych kategorii. Każdy z czterech zasadniczych typów posiada cztery podtypy.

CO:

Ekstrawertyczny Zmysłowy Myśliciel Oceniający ŽŽ(KCMO)
Typowy administrator albo szef. Autorytarny, zdecydowany, odpowiedzialny.

Ekstrawertyczny Zmysłowy Czujący Oceniający (KPCO)ŽŽ
Typowa hostessa. Lubi tworzyć harmonię i dobrą atmosferę.

Introwertyczny Zmysłowy Myśliciel Oceniający (NPMO)ŽŽ
Typowy rolnik. Mrukliwy, flegmatyczny i solidny.

Introwertyczny Zmysłowy Czujący Oceniający (NPCO)ŽŽ
Typowa pielęgniarka. Spokojna i skłonna do opiekowania się innymi.

ZP:

Ekstrawertyczny Zmysłowy Myśliciel Postrzegający ŽŽ(KZMP)
Facet rozwiązujący problemy. Gładki w obejściu, cwany, bystry, pełen pomysłów.

Ekstrawertyczny Zmysłowy Czujący Postrzegający ŽŽ(KZCP)
Dusza towarzystwa. Lubi i potrafi błyszczeć, skłonny do zabawy, uczuciowy.

Introwertyczny Zmysłowy Myśliciel Postrzegający ŽŽ(NZMP)
Typowy rewolwerowiec. Traktujący siebie i większość innych rzeczy bardzo poważnie, impulsywny, samotny, małomówny.

Introwertyczny Zmysłowy Czujący Postrzegający ŽŽ(NZCP)
Typowy tancerz. Pełen gracji, łagodny, raczej działający niż się zastanawiający.

IC:

Ekstrawertyczny Intuicyjny Czujący Postrzegający ŽŽ(KICP)
Typowy reporter albo aktor. Ciekaw ludzi i spraw, poszukiwacz faktów, lubiący się porozumiewać z innymi i dzielić się swymi doświadczeniami.

Ekstrawertyczny Intuicyjny Czujący Oceniający (KICO)ŽŽ
Typowy aktywista. Pragnie kontaktu z emocjami każdej spotkanej osoby i próbuje wszystkich skierować w stronę osobistego rozwoju lub osiągnięcia jakiegoś szczytnego celu.

Introwertyczny Intuicyjny Czujący Postrzegający (NICP)ŽŽ
Typowy poeta. Pragnie poczucia wewnętrznej równowagi, jedności, całości itp.

Introwertyczny Intuicyjny Czujący Oceniający (NICO):ŽŽ
Typowy terapeuta. Pragnie ogólnego zrozumienia i pomagać innym w ich rozwoju.

IM:

Ekstrawertyczny Intuicyjny Myśliciel Oceniający (KIMO)ŽŽ
Typowy dyrektor. Dominujący i myślący strategicznie.

Ekstrawertyczny Intuicyjny Myśliciel Postrzegający ŽŽ(NIMP)
Typowy przedsiębiorca. Kreatywny, entuzjastyczny, niestały.

Introwertyczny Intuicyjny Myśliciel Oceniający (NIMO)ŽŽ
Typowy naukowiec. Dumny, skuteczny, skoncentrowany.

Introwertyczny Intuicyjny Myśliciel Postrzegający ŽŽ(NIMP)
Typowy profesor. Chłodny i skłonny do myślowych spekulacji.

Jeśli przejdziemy teraz do osobistych preferencji pomiędzy poszczególnymi typami osobowości, to wydaje się, iż najważniejszą stanowi ta między Intuicją a Zmysłowością, czyli I oraz Z. Ludzie z kategorii Z – czyli ZO i ZP — choć stoją do siebie w opozycji, bardzo dobrze się wzajemnie rozumieją i z reguły tworzą ze sobą nawzajem silniejsze instynktowne więzi niż którykolwiek z nich z jakimkolwiek typem osobowości z kategorii I. Odwrotność tego twierdzenia także jest prawdziwa, jako że ludzie kategorii I lepiej się czują w towarzystwie innych ludzi należących do kategorii I niż w towarzystwie Zmysłowych.

Najistotniejsze w tym wszystkim jest to, że zderzenie Zmysłowości z Intuicją jest ostrzejsze niż zderzenie Myślenia z Czuciem, czy Oceniania z Postrzeganiem. Zasadniczo typy osobowości z kategorii Z cenią sobie konkret, szczegóły, realizm, praktyczność, podczas gdy te z kategorii I cenią sobie możliwości, nowości, kreatywność i ogólność.

Typy ZO i ZP myślą w kategoriach szczegółów i działań, zaś typy IT i IC w kategoriach koncepcji i zamiarów. Dopasowując się do kogoś Zmysłowego, myśl i mów o szczegółach; zaś dopasowując się do kogoś Intuicyjnego, myśl i mów o ogólnym obrazie.